Blog 2.4 Nyuma kwa wakati

‘Terug in de tijd’

Het is even geleden dat ik een blog heb geschreven, excuus! Helaas lag ik zelf afgelopen week flink ziek in bed. Naast dat ik de energie er niet voor had leek het me ook niet het allerleukst om uitgebreid te vertellen hoe ellendig ik mij voelde en hoe de binnenkant van mijn klamboe en de platen van mijn plafond eruitzien in mijn blog. Gelukkig had ik geen malaria en geen Covid en voel ik mijn sinds drie dagen nu weer stukken beter en heb ik die dagen ingehaald in het ziekenhuis. Na de kinderafdeling was ik drie dagen op de OPD (= out patients department, een soort huisarts/SEH gecombineerd, waar alle patiënten binnenkomen en ofwel naar huis gestuurd worden ofwel worden opgenomen) gaan meelopen en dat was enorm interessant. Hier zie je ook wat meer van de alledaagse kwaaltjes die je in Nederland veel ziet, al werk je nog steeds met een compleet andere DD (=differentiaaldiagnose, een lijstje meest waarschijnlijke diagnoses bij de patiënt, die je elk moment dat je meer informatie van de patiënt ontvangt kunt gaan inperken om tot 1 diagnose te komen) en dat is wel even wennen. Jicht komt hier bijvoorbeeld heel veel voor, omdat ze hier enorm veel rood vlees eten en de hele era aan genitale klachten van de man en vrouw is heel veel meer voorkomend, ook in late stadia met systemische symptomen wat je in Nederland eigenlijk niet meer ziet. Ik liep mee met hele goede clinical officers en kon aardig wat dingen zelf uitvragen en onderzoeken en voor de moeilijke Swahili woorden had ik dan mijn vertaling van mijn supervisor. Grappig is dat sommige Swahili woorden voor symptomen echte tongbrekers zijn en sommige hebben veel dubbele klanken: misselijk is kichefuchefu, convulsies zijn ndegedege en duizelig is kizunguzungu. Maar goed zeg dat maar eens in één zin. Ik merk wel dat mijn hoofd veel toeren draait met al het nieuws wat ik zie in de kliniek, het anders klinisch redeneren, het nadenken over welke behandeling of interventie ik zou willen doen en dan ook nog constant moeten nadenken over de taal en de mogelijke middelen die beschikbaar zijn. En als je dat allemaal achter de rug hebt en je wilt een patiënt opnemen, moet dit zowel in het elektronische patiëntensysteem als toch nog op papier – ik krijg bijna een doktershandschrift, alhoewel het is niets met wat ik hier soms voor krabbels van andere dokters moet lezen – en moet je niet vergeten om álle benodigde materialen ook te bestellen bij een opname. Voor alles moet namelijk betaald worden, zowel de infuuszak als de canule voor de toediening als elke enkele spuit die je gebruikt. En als die niet van te voren besteld is, kan de verpleging het niet toedienen en kan je wel raden wat er dan op de afdeling gebeurt…

Na mijn eigen ziekbed had de OPD overigens plaatsgemaakt voor twee dagen mannenafdeling. En voor zover ik daar wat over kan zeggen, was het al een hele verademing! Niet alleen ligt er half zoveel patiënten als op de kinderafdeling, ook is het eigenlijk wel heel gemakkelijk als je de patiënt zelf kan vragen waar hij pijn of last van heeft. De mannenafdeling bestaat uit één grote ruimte met drie verdelingen in ‘cubes’, waar verschillende soorten patiënten liggen. Daarnaast is er nog een overdekte galerij naar buiten toe waar de prive-kamers van patiënten zijn, die verzekerd zijn of meteen meer geld kunnen neerleggen. Toch wel een voordeel als je hoort hoeveel er gehoest wordt op de grotere ruimte en de geur van sommige wonden tot aan het nurse-office doordringt. Op de mannenafdeling is de ene gemiddelde patiënt opgenomen met een wond, door diabetes, brandwond of een verkeersongeval, en ligt daar voor een lange tijd voor wond dressing, het schoonmaken van de wond, totdat er eventueel een skin-graft, een huidtransplantatie, gedaan kan worden in het Operating Theatre. De andere patiënt is vaak ernstiger ziek en heeft helaas vaak last van een opstapeling van al langer aanwezige symptomen waarvoor de patiënt toen nog niet naar het ziekenhuis is geweest. Veel vissers liggen hier met chronische schistomiasis, een ziekte veroorzaakt door een wormpje dat veel in het Victoriameer zit. Vandaar dat contact met dat water ook wordt afgeraden, maar logischerwijs hier geen gehoor aan gegeven wordt als dit je enige bron van inkomsten is… Deze wormpjes leggen dan eitjes in de bloedvaten en organen van de gastheer en hierdoor krijgt hij veelvuldig problemen op meerdere gebieden. Een populaire plek is de lever en haar bloedvaten waardoor deze gaat fibroseren en iemand portale hypertensie kan krijgen, een verhoogde druk in de vaten aanvoerend van de lever waardoor de druk in veel verschillende vaten en organen die weer daarvoor liggen langzaam ook gaat ophopen. Hierdoor krijgen patiënten gigantische levers en milten, die eenieder niet medisch geschoold persoon kan voelen en soms zelfs zien. Het lastige van dit probleem en de meeste problemen van de mannen op de afdeling is, is dat je echt in het nadeel van de tijd bent. Zo’n ziekte heeft een mensenleven lang zich kunnen opstapelen en nu zit je met zo’n ernstig ziektebeeld met diens complicaties dat je soms het gevoel hebt dat je water naar zee aan het brengen bent. Maar zo probeer je goed onderzoek te doen en te kijken wat er nu het belangrijkste is voor de patiënt om nú aan te pakken en hoe. En daar leer ik enorm veel van.

Toch blijft dat wel iets moeilijks in de tropen. Ook op de kinderafdeling en de OPD heb ik veel patiënten gezien die vaak uiteindelijk overlijden en vaak écht om de reden dat patiënten in zo’n laat stadium bij het ziekenhuis verschijnen, vaak omdat ze al lange tijd bij de veel goedkopere lokale genezers die met kruiden aan de slag zijn gegaan (die soms zelfs nog ergere complicaties veroorzaken). Je kan je voorstellen dat je in het ziekenhuis veel kunt doen, maar uiteindelijk het lichaam van de patiënt het toch zelf moet doen. Wij kunnen van alles aan medicatie en bloedtransfusies toedienen, het lichaam en haar organen moeten toch iets van de taken zelf kunnen uitvoeren om ook wat met deze interventies te kunnen en het lichaam beter te maken. En vaak zijn wij dan te laat. En het aller moeilijkste is de paradox die toch nog steeds bestaat, dat de patiënten die wél naar het ziekenhuis gaan dús overlijden. Krijg je zuurstof, dan ga je overlijden door de zuurstof. Krijg je een neusmaagsonde, gaat dat de reden zijn van je fatale verslechtering. Ergens geen gekke benadering als je niet weet wat er allemaal gebeurt met je familielid, maar wel enorm cru om te bedenken dat er dus nog altijd een stigma is dat het ziekenhuis je eerder slechter maakt en je juist overlijdt door dat stukje plastic in je keel of neus die wij juist met alle juiste bedoelingen plaatsen.

Maar gelukkig zien sommige patiënten ook de positieve kanten. Een van de gelukkigste gevoelens die ik hier heb is wanneer een patiënt of ouders eerst geen opname wilden vanwege het wantrouwen in het ziekenhuis, maar dan gedurende opname zien dat het beter gaat en ze je niet eens om ontslag durven te vragen, omdat het vertrouwen is gegroeid dat het ziekenhuis daarin een goede inschatting maakt. En de dank is dan groot. De grote glimmende ogen lichten op en een partij prachtig wit afstekende tanden bij de donkere huid komt dan tevoorschijn als je zegt dat de patiënt beter is en naar huis mag. En daar doe je het voor! Het is niet alleen in het ziekenhuis soms wat terug in de tijd gaan, toen bepaalde onderzoeken er nog niet waren of behandelingen niet mogelijk zijn. Ook niet alleen omdat je graag terug in de tijd had willen gaan om het ziektebeeld van de patiënt te voorkomen of eerder in te grijpen.

Ook is het leven hier gewoon zoals jaren terug, behalve het gebruik van de kleine mobiele telefoontjes dan. Deze zondagochtend is al meer dan een uur (het is nu 08:30) gevuld met gezang van de kerk hiernaast en terwijl ik mijn thee drink en dit schrijf zie ik grote families naar de kerk trekken: kleinkind met oma begeleidend aan de hand, mannen in hun mooiste zondagspak, groepen kinderen uit de buurt die hun kleinere broertjes of zusjes op de rug gewikkeld hebben. Na de kerk wordt er dan uitgebreid gekookt buiten hun huisjes met alle beschikbare potjes en emmertjes, wordt de was met de hand geboend en uitgehangen en worden aan het eind van de dag de uitgekauwde geiten en koeien uit de groene velden bij elkaar genomen om weer terug naar huis te treden. En soms wordt een kind hier een les geleerd door een pak slaag of zelfs een stok, maar veelal spelen ze gierend en vrij buiten met hun eindeloze ongrijpbare fantasie met het ene stokje en de plastic waterfles die ze hebben weten te bemachtigen. Soms lijkt het alsof je naar een schilderij kijkt van vroeger en zijn de emoties hier puur, in het hier en nu en niet bezig met volgende week of de maanden en jaren daarna. En niet alleen het leven is hier soms als een schilderij of prachtig geschreven boek, de natuur blijft hier ook zo prachtig. Het is enorm groen en vol met groene bomen, planten en kleurige bloemetjes en de daarbij horende bijtjes en vlinders. Een groot verschil met de vorige keer dat ik hier was want het is nu eind regenseizoen. Ik ga zo met Annelise een stukje rennen en het vinden van de juiste wegen is door het einde regenseizoen ook veel meer een uitdaging als je modder en grote kuilen in de weg wilt vermijden. Gisteren was ik via het door water uitgemergelde pad naar Oboke gelopen, de heuvel hier waarbij je zo mooi over Shirati en het meer kunt uitkijken, en vloog er een roofvogel dichtbij langs met zijn vleugels minimaal flapperend en zwevend op de warme lucht, af en toe een duik makend en de wind tussen de verschillende laagjes van zijn vleugels doorwapperend. Gefocust op deze vogel leek de achtergrond van het uitzicht ook wel een prachtig geschilderd canvas. Laat staan elke ochtend waarin de lucht van pikzwart zich langzaam lichter kleurt, de wolken van onderen oranje-roze worden beschenen en er dan vanachter de heuvels de eerste felle levendige oranje zonnestraal over de ochtenddauw heen schijnt. Prachtig is het hier. En nu ga ik me weer eens in deze prachtige natuur verdwalen in mijn vaste zondagochtend hardloop moment met Annelise. Fijne zondag allemaal!